RES’en; Zon en wind vragen om harde keuzes

In het Klimaatakkoord is de RES-opgave voor grootschalige duurzame elektriciteitsopwekking op land vastgesteld op 35 TWh. Met het oog op de Europese doelstelling van 55% CO2-reductie in 2030, de wens om versneld van (Russisch) gas af te gaan en de alsmaar stijgende elektriciteitsvraag is aan Greetje Bos gevraagd om te verkennen of en hoe we het gezamenlijk aanbod van de RES’en, wat opgeteld meer is dan 35 TWh, kunnen realiseren.

Op 15 december is het rapport van Greetje Bos verschenen, met de veelzeggende titel ‘Bouwen aan de brug, terwijl we er overheen lopen’. Op vrijdag 23 december stuurde minister Jetten de Voortgangsbrief RES-proces naar de Tweede Kamer. Netbeheer Nederland heeft in aanloop naar dit advies benadrukt dat het realiseren van 35TWh Duurzaam op Land haalbaar is. We produceren én gebruiken steeds meer elektriciteit. En de komende jaren zal de opwek van elektriciteit door wind- en zonne-energie en het gebruik ervan alleen maar verder toenemen.

Dat betekent ook dat het steeds voller wordt op de elektriciteitsnetten. Daarom stelt Netbeheer Nederland dat het realiseren van meer grootschalige opwek alleen uitvoerbaar is wanneer de bestaande infrastructuur daarvoor geschikt is en er geen aanpassing of aanleg van infra nodig is. Hoewel wij blij zijn dat het doel niet formeel verhoogd wordt, maken we ons zorgen dat nieuwe projecten boven de 35 TWh wel aanspraak maken op subsidies. Netbeheer Nederland maakt zich daarom zorgen over de uitvoerbaarheid van dit beleid. 

Kijk naar de mogelijkheden van de huidige netten

Netbeheer Nederland vindt het van groot belang dat we hernieuwbare bronnen zoals zon en wind optimaal gaan benutten in het energiesysteem. Er is meer energie uit zon en wind nodig om aan de groeiende vraag naar elektriciteit te voldoen. Als de groei duurzame opwek hand in hand gaat met slimme keuzes die betrekking hebben op het energiesysteem, dan is er veel mogelijk.

Netbeheerders vrezen echter dat het verhogen van de doelen zonder rekening te houden met het energiesysteem als geheel geen oplossing is, omdat nog meer duurzaam opgewekte stroom zonder de juiste sturing niet inpasbaar is op het elektriciteitsnet. Eén van de oplossingsrichtingen is dat duurzaam opgewekte elektriciteit ingepast wordt op de plekken waar de energie-infrastructuur daar al voor geschikt is, in combinatie met flexibiliteitsopties. Ook bestaande mogelijkheden zoals bijvoorbeeld cable-pooling of om bestaande wind en zonneparken te laten groeien in vermogen door opgewekte energie direct lokaal te koppelen aan het gebruik of opslag, dragen bij aan de realiseerbaarheid van de opgave.

SDE++

De SDE-regeling is heel succesvol geweest in het stimuleren van het duurzame opwek. Mede dankzij deze regeling is Nederland koploper in het aantal zonnepanelen (gemiddeld, per inwoner) in Europa. 

SDE is echter een financieel instrument. Netbeheerders zien daarvan ook onbedoelde effecten; namelijk vele zonneweides die op zonnige dagen veel meer energie leveren dan het net aankan. Dat zorgt voor congestie op het net en de vele investeringen in zon concurreren met investeringen in windparken.

Netbeheer Nederland vindt het daarbij zorgelijk dat het plafond in de SDE++regeling er in 2023 al afgaat, maar dat daar geen concreet beleid voor terug komt. Sturingsmechanismen op lange en korte termijn zijn nodig, zoals aanvullende voorwaarden bij de SDE++ om de impact op de elektriciteitsnetten te minimaliseren. Want het wordt steeds belangrijker om productie, verbruik en netcapaciteit goed op elkaar te laten aansluiten. Het op 22 december gepresenteerde Landelijk Actieprogramma Netcapaciteit onderschrijft deze gedachte.

Ruimtelijke ontwikkeling

De netbeheerders zetten zich maximaal in om de infrastructuur die nodig is om CO2 reductie doelstelling in 2030 te behalen te realiseren. Daarvoor zijn harde en tijdige maatschappelijke keuzes nodig om duidelijk te maken hoe Nederland er in de toekomst uit komt te zien. Dergelijke keuzes leiden vervolgens tot een planning waar je welke infrastructuur als eerste aanlegt en waar later. Energie-infrastructuur is mede bepalend voor keuzes in ruimtelijke ontwikkeling. Door schaarste aan netcapaciteit en de benodigde middelen om dit aan te pakken (tijd, ruimtelijke ordening, personeel, materiaal en financiering) is het belangrijk om aanleg van infrastructuur te prioriteren naar de grootste maatschappelijke belangen.

Kortom, een verhoging in de aanvragen voor meer grootschalige hernieuwbare opwek op land kan alleen als heel beperkt beslag wordt gelegd op de middelen van de netbeheerder, waardoor verdere netcongestie zoveel als mogelijk wordt voorkomen. Hierdoor blijft het net voor iedereen beschikbaar, betrouwbaar en betaalbaar. Netbeheer Nederland adviseert om deze keuzes zo snel mogelijk te maken en de concreet in te vullen.

Bron: Netbeheer Nederland, 23 december 2022